ရာဂီမ်ိဳး ၅-ပါး။ ။ ဓာတ္တပါးတို႕အား စြဲကပ္ညစ္ၫူးေစတတ္ေသာဓာတ္မ်ိဳး ငါးပါး။
(၁) ျပဒါး၊
(၂) ေၾကး၊
(၃) သံ၊
(၄) သြတ္၊
(၅) ဂြၽတ္၊
အဂၢိရတ္ေ၀ါဟာရ။
ရာဇဂုဏ္ ၆-ပါး၊ ဘုရင္မ်ား၊ ျပင္ထား အဆင့္ဆင့္ ။ ။ ဘုရင္မင္းျမတ္တို့၌ရွိထား ျပဳလုပ္အပ္ေသာ ဂုဏ္ေျခာက္ပါး၊ အမရေကာသ အဘိဓာန္ဋီကာမွ။
(၁) သႏၶိ ဂုဏ္- ရန္သူတို့ႏွင့္ သင့္တင့္ေအာင္ တစံုတခု ေသာလက္ေဆာင္ျဖင့္ ေစ့စပ္ႏိုင္မႈ၊
(၂) ၀ိဂၢဟ ဂုဏ္- သူ႔ႏိုင္ငံကို စစ္ထိုးေအာင္ႏိုင္ ျပဳစြမ္းႏိုင္မႈ၊
(၃) ယာန ဂုဏ္- ရန္သူတို့ကို တိုက္ခိုက္ရန္ ခ်ီတက္ႏိုင္ေရး ယာဥ္ရထားအားအင္ရွိျခင္း၊
(၄) အာသန ဂုဏ္- ခံစစ္ထိုးစစ္ စသည္တို့အတြက္ ေနရာေကာင္း၌ ရွိေနမႈ၊
(၅) ဒြိဓာ ဂုဏ္- သူ႔စစ္တပ္ အင္အား ညီၫြတ္မႈတို့ကို ကြဲျပားေအာင္ျပဳ၍ အႏိုင္ယူႏိုင္မႈနည္းပရိယာယ္၊
(၆) အာသယ ဂုဏ္- ရန္သူတို႕ ေၾကာက္လန္႔ ဘြယ္ရာမဟာမိတ္ ႏိုင္ငံႀကီးမ်ား အမွီရွိထားမႈ။
ရာဇဂုဏ္ ၈-ပါး၊ မင္းတရား၊ က်င့္ျငား မည္သို့နည္း။ ။ ဘုရင္မင္းျမတ္တို့၌ ရွိထားရမည့္ ေက်းဇူးဂုဏ္ ရွစ္ပါး တနည္းကို ဆိုသည္၊ ရာဇနိတိ။
(၁) ခ်ီးျမႇင့္ ႏွိမ့္ခ်မႈ၌ သိၾကားမင္းကဲ့သို႔ ျပဳရျခင္း။
(၂) အခြန္အတုတ္ေကာက္ရာ၌ ေနမင္းကဲ့သို့ က်င့္ရျခင္း၊
(၃) လူထုထံ စနည္းနာရာ၌ေလကဲ့သို့ မသိမသာ ၀င္ေရာက္ စံုစမ္းရျခင္း၊
(၄) ယမမင္းကဲ့သို့ မုန္းခ်စ္မေရြး ျပစ္ဒဏ္ ေပးရျခင္း၊
(၅) သမုဒၵရာကဲ့သို့ ဥစၥာကို မေတာင့္တ မခြဲျခားဘဲ ဘ႑ာတိုက္ထဲသို့သာ ၀င္ေစျခင္း၊
(၆) လျပည့္ ၀န္းကဲ့သို့မ်က္ႏွာကိုျပ၍ ရႊင္ပ် ၀မ္းေျမာက္ေစျခင္း၊
(၇) ေျမႀကီးကဲ့သို့ ေကာင္းဆိုး သတၱ၀ါတို့အား အမွ်ထား၍ က်င့္ရျခင္း၊
(၈) မိုဃ္းနတ္သားကဲ့သို့ဗိုလ္ပါ အမႈထမ္းတို့အား စားနပ္ရိကၡာ ေပးရျခင္း။
ရာဇၿဂိဳဟ္ျပည္ႀကီး၊ ၀န္းရံဆည္း၊ ေတာင္ႀကီး ၅-လံုးကာ။ ။ ရာဇၿဂိဳဟ္ျပည္၏အရံေတာင္ ၅-လံုး၊
ေ၀ဘူလေတာင္, ေ၀ဘာလေတာင္, ဂိဇၩကုဋ္ေတာင္, ဣသိဂိလိေတာင္, မကုဋေတာင္။
ရာဇဓံ ၁၀-ပါး၊ မင္းျမတ္မ်ား၊ ထိပ္ထား ဦးပန္ ဆင္။ ။ ရာဇဓမၼဆယ္ပါးကို ဆိုသည္၊ သရုပ္ (မင္းက်င့္တရား ၁၀-ပါး)ႏွင့္ တူ၏။
ရာဇဗလာ၊ အင္ ၅-ျဖာ၊ က်မ္းလာ အညီက်င့္။ ။ ၎င္း သရုပ္ကား (မင္းတို့အား ၅-ပါး)ႏွင့္ တူ၏၊ က်မ္းဂန္တို့၌ ထူးျပားမရွိ။
ရာဇသတၱိ၊ ၃-ပါးရွိ၊ က်င့္ဘိ မင္းအမ်ား။ ။ ၎င္းသရုပ္ (မင္း ဧကရာ၊ သတၱိမွာ၊ ၃-ျဖာရွိ၏၊ အဘယ္ နည္း?) ပုစၦာ၌ ဆိုခဲ့ၿပီ။
ရာထူးရာခံ၊ မခန္႔ထိုက္သူမ်ိဳး ၅-ေယာက္။ ။
(၁) မာနိက- မာန္တက္ၾကြသူ၊
(၂) မဟိစၦာ- ေလာဘႀကီးသူ၊
(၃) နိကတ- ေကာက္က်စ္ စဥ္းလဲသူ၊
(၄) အလသ- အပ်င္း ထူသူ၊
(၅) အ ကတၫူ- ေက်းဇူးမသိတတ္သူ၊ (ေပါရာဏ ဒီပနိ။)
ရာမမင္း ၃-မ်ိဳး။ ။ ရာမ ဟု ထင္ရွား ေသာ မင္း ၃-ပါး၊ သခၤ်ာ အရာ၌"ရာမ" ဆိုလွ်င္ ၃-ခုေဟာ သိရာ၏။
(၁) ဘုရားအေလာင္း ရာမမင္း၊
(၂) ယိုးဒယား ရာမမင္း၊
(၃) ဣႏၵိယ ဗသွ်ဳ ရာမမင္း။
ရာမမင္း ၃-မ်ိဳး၊ တနည္း။ ။ ဤကား သကၠဋက်မ္းလာတည္း၊ ၎င္း ၃-ပါးကိုသာ ပညာရွိမ်ား ႏွစ္သက္ၾကသည္။
(၁) ပရသု ရာမမင္း- ပရသွ်ဴ၊ ယမဒဂၢိ ရေသ့ၾကီး၏ အမ်ိဳးျဖစ္၍ ဗိႆႏိုး၏ အ၀တာရလည္း ျဖစ္၏၊
(၂) စျႏၵ ရာမမင္း- အယုဒၶယျပည္ ဒသရထ မင္းၾကီး သားေတာ္ျဖစ္၍ ထင္ရွားသည္၊
(၃) ဗလ ရာမမင္း- ၾကိရွဏ၏ေနာင္ေတာ္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ထင္ရွား၏
ရာသီ ၁၂-ပါး၊ လ, ပန္း, ပြဲ, နကၡတ္, တရာ, ရာသီရုပ္ ပံုမ်ား။ ။ ၎င္း၏သရုပ္စံုကို
(ဆယ့္ႏွစ္ရာသီ)၌ ရႈပါ။
« ႐ု »
ရုပ္တရား ၂၈-ပါး။ ။ အေၾကာင္းတရား ေလးပါးအားေလ်ာ္စြာ ေဖါက္ျပန္တတ္ေသာ တရား ၂၈-ပါး။
(က) မဟာဘုတ္, ဘူတရုပ္, ၄-ပါး - ပထ၀ီ, အာေပါ, ေတေဇာ, ၀ါေယာ။
(ခ) ပသာဒရုပ္ ၅-ပါး - စကၡဳ ပသာဒ, ေသာတ ပသာဒ, ဃာန ပသာဒ, ဇိ၀ွါပသာဒ, ကာယ ပသာဒရုပ္။
(ဂ) ေဂါစရုပ္ ၇-ပါး - ရူပ, သဒၵ, ဂႏၥ, ရသ၊ ပထ၀ီ, ေတေဇာ, ၀ါေယာ, ေခၚ ဓာတ္ၾကီး ၃-ပါး အေပါင္းကို ေဖာ႒ဗၺ႐ံု၊ ဤ၌ေဖာ႒ဗၺ႐ုပ္ ေခၚ ပ, ေတ, ၀ါ, ၃-ပါးသည္ မဟာဘုတ္၌ ပါၿပီးျဖစ္၍ ရုပ္ ၄-ပါးသာ ေရတြက္ရသည္။
(ဃ) ဘာ၀ရုပ္ ၂-ပါး၊ ဣတၳတၱံ- မိန္းမ ျဖစ္ေၾကာင္းရုပ္၊ ပုရိသတၱံ-ေယာက်္ားျဖစ္ေၾကာင္းရုပ္
"ဣတၳိဘာ၀ရုပ္, ပံု ဘာ၀ရုပ္" ဟူ၏။
(င) ဟဒယရုပ္ ၁-ပါး - ဟဒယ၀တၳဳရုပ္။
(စ) ဇိ၀ိတရုပ္ ၁-ပါး - ရုပ္ဇီ၀ိတိေႁႏၵ။
(ဆ) အာဟာရရုပ္ ၁-ပြး- ရသာ ၆-ပါး၌ ပါေသာ အဆီ အေစး ဗီတာမင္ဓာတ္။
(ဇ) ပရိေစၦဒရုပ္ ၁-ပါး - အာကာသဓာတ္, ပိုင္းျခား ဖြင့္လႊတ္မႈသေဘာ။
(စ်) ၀ိကာရရုပ္ ၅-ပါး- ကာယ၀ိညတ္, ၀စီ၀ိညတ္, လဟုတာ, မုဒုတာ, ကမၼညတာ။
(ည) လကၡဏရုပ္ ၄-ပါး- ဥပစယ, သႏၲတိ, ဇရတာ, အနိစၥတာ။
ရုပ္ကို မျဖစ္ေစႏိုင္ေသာ စိတ္ ၁၆-ပါး။ ။
ပဋိသေႏၶစိတ္၊
ရဟႏၲာတို့၏စုတိစိတ္၊
ေဒြပဥၥ၀ိညာဥ္ ၁၀၊
အရူပ၀ိပါက္ ၄၊
အ႒သာလိနီ အ႒ကထာ။
ရုပ္ေသးကပြဲ၊ ပါစၿမဲ၊ ထုတ္ဆြဲ ၂၈-ရုပ္ ။ ။ ရုပ္ေသးျပပြဲ စီမံရာ၌ အဘိဓမၼာလာ မဟာဘုတ္ ၄-ပါးကိုစြဲ၍ ၀န္ရုပ္ ၄-ပါးႏွင့္ ဥပါဒါရုပ္ ၂၄-ပါးကိုစြဲ၍ အျခားရုပ္မ်ား ၂၄-ရုပ္၊ ဤသို့လွ်င္ ရုပ္တရား ၂၈-ပါးအရ အရုပ္ေပါင္းလည္း ၂၈-ရုပ္ ျဖစ္သည္ဟူ၏၊ ကပၸါျပဳ၊ ျမင္းမိုရ္ေတာင္ကိုမူတည္၍ နတ္ကေတာ္ရုပ္ အဦးထြက္သည္။
(၁) နတ္ကေတာ္ရုပ္၊ ျမင္းရုပ္၊ ဆင္ရုပ္၊ က်ားရုပ္၊ ဆင္ထိန္းရုပ္၊
ဘီလူးရုပ္၊ ကုမၻဏ္ရုပ္၊ ၾကက္တူေရြးရုပ္၊ ငွက္ရုပ္၊ ဂဠဳန္ရုပ္၊(၁၀)
နဂါးရုပ္၊ ေဇာ္ဂ်ီရုပ္၊ ေသေ႒းရုပ္၊ စုန္းမရုပ္၊ နတ္ရုပ္၊ ေနရာထိုင္ခင္းရုပ္၊
ရွင္ဘုရင္ရုပ္၊ ေရႊနန္းဆက္ မိဖုယားရုပ္၊ မင္းသားလတ္ရုပ္၊ မင္းသားႏုရုပ္၊(၂၀)
မင္းသၼီးရုပ္၊ သံခ်ိဳလက္စြဲေတာ္ရုပ္မ်ား၊ သံပ်က္ လက္စြဲရုပ္မ်ား၊ မင္းၾကီးသက္ေတာ္ရွည္႐ုပ္၊
ေရႊတိုက္၀န္႐ုပ္၊ ၀န္ေထာက္ရုပ္၊ ဂုတ္၀န္ရုပ္၊ (၀ါ) ျမိဳ႕ေတာ္၀န္၊ ပုဏၰား (၀ါ) ဆရာေတာ္ ရုပ္ပံု။(၂၈)
« ႐ူ »
ရူပ ၁၆-ဘံု။ ။ ရူပါ၀စရျဗဟၼာတို႔ ေနရာဘံု ၁၆-ပါး၊
ျဗဟၼပါရိသဇၨာဘံု၊ ျဗဟၼပုေရာဟိတာဘံု၊ မဟာျဗဟၼာဘံု၊ ေပါင္း ပဌမစ်ာန္ ၃-ဘံု။
ပရိတၱာဘာဘံု၊ အပၸမာဏဘာဘံု၊ အာဘႆရာဘံု၊ ေပါင္း ဒုတိယ စ်ာန္ ၃-ဘံု။
ပရိတၱာသုဘာဘံု၊ အပၸမာဏာသုဘာဘံု၊ သုဘကိဏွာဘံု၊ ေပါင္းတတိယစ်ာန္ ၃-ဘံု။
ေ၀ဟပၹဳိလ္ဘံု၊ အသညသတ္ဘံု၊ အ၀ိဟာဘံု၊ အတပၸါဘံု၊ သုဒႆာဘံု၊ သုဒႆီဘံု၊ အကနိ႒ာဘံု၊ ေပါင္း စတုတၳစ်ာန္ ၇-ဘံု။
« ေရ »
ေရအက်ိဳး ၁၀-ပါး။ ။ ေရလွဴေသာ ပုဂၢဳိလ္မ်ား ဆုမေတာင္းဘဲ ၎င္းအက်ိဳးဆယ္ပါးကို ရသည္ ဟူ၏။
(က) ကိတၳိ, သုေဒၶါ၊ ေျခြရံေပါ၊ လ်င္ေဆာမြတ္သိပ္ကြာ၊
(ခ) သန္႔ရွင္း, ဆင္းလွ၊ ခ်မ္းသာရ၊ ဗလ, ဥာဏ္ပညာ၊
(ဂ) ေရကိုလွဴၾက၊ က်ိဳးဆယ္၀၊ မုခ်ရမည္သာ။
ေရနံဓာတ္မွ ထြက္ေသာပစၥည္းမ်ိဳး ၁၀-ပါး။ ။ ေရနံဓာတ္မွ ခြဲထုတ္ယူငင္ေသာအရာမ်ား။
ေရနံဆီနီ၊ ေရနံဆီျဖဴ၊ ဂ်က္ေလယာဥ္ပ်ံဆီ၊ ေလယာဥ္ပ်ံဆီ၊ ဓာတ္ဆီ၊
ဖေယာင္းဆီ၊ ဒီဇယ္ဆီ၊ စက္ဆီ၊ ထိုးဆီ၊ ကတၱရာေစးတို့ျဖစ္ၾက၏။
ေရေနသတၱ၀ါ၊ ကုေဋ ၁၀-ျဖာ၊ နာမာမ်ိဳးမည္၊ အဘယ္နည္း?။ ။ ဤ၌"ကုန္းေန ၉-ကုေဋ၊ ေရေန ဆယ္ကုေဋ"ဟု ဆိုရိုးသာ ရွိေသာ္လည္း အနႏၲ ၄-ပါးမွာ ပါ၀င္ေနတဲ့ သတၱ၀ါတို႔၏ အမ်ိဳးအမည္ကို ဘယ္သူထုတ္ေဖၚ ေျဖၾကားႏိုင္အံ့နည္း၊ ၎င္း သခၤ်ာနည္းကို အေနကသခၤ်ာဟုမွတ္ရာ၏၊ အတိအက် မယူရာ။
ေရးခ်အျပား၊ မ်ိဳး ၂-ပါး၊ သိထားျမန္မာမႈ။ ။ ျမန္မာစာေပ ေရးသားရာ၌လိုက္နာရမည့္ ဥပေဒမ်ား။
(၁) ေမာက္ထိုးခ် ( ါ ) "ခ, ဂ, င, ပ, ဖ, ၀" တို့၌ ေရးသည္၊ ပံု-ခါ, ပါ, ၀ါ, စသည္၊
(၂) ေဘးခြဲခ် ( ာ ) က်န္အကၡရာတို့၌ ေရးသည္၊ ပံု-ကာ, စာ, ဓာ, ဗာ, ။
« ရဲ »
ရဲေဘာ္ ၃-က်ိပ္၊ အဂၤလိပ္၊ ၀ိုင္းႏွိပ္တိုက္ႏွင္ထုတ္။ ။ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၃၀၂-ခုႏွစ္၊ အဂၤလိပ္ ၁၉၄၁-ခု၊ ၁၂-လ၊ ၂၆-ရက္ေန႕၌ ယိုးဒယားျပည္ ဘန္ေကာက္ၿမိဳ့ေတာ္ရွိ မ်ိဳးခ်စ္ ပုဂၢိဳလ္ႀကီး ဦးလြန္းေဖ၏အိမ္တြင္ ဘီ၊ အိုင္၊ ေအ ေခၚ ဗမာ့လြတ္လပ္ေရး တပ္မေတာ္ႀကီးကို စတင္တည္ေထာင္ကာ ရဲေဘာ္ ၃-က်ိပ္၀င္တို့ ကိုယ္တိုင္ ဦးစီး ၾကပ္မတ္၍ ဗိုလ္လုပ္ ၿပီး ျမန္မာျပည္၌ စိုးမိုးအုပ္ခ်ဳပ္ မတရား မင္းလုပ္ေနေသာ အဂၤလိပ္အစိုးရကို၀ိုင္း၀န္းတိုက္ခိုက္ ႏွင္ထုတ္ၿပီးေနာက္ ဂ်ပန္တို့ကိုပါ ေတာ္လွန္တိုက္ခိုက္လ်က္ ဗမာျပည္ႀကီး ကိုယ္ပိုင္ရေအာင္ ျပန္ေဆာင္ယူေပးခဲ့သူမ်ားျဖစ္ေလသည္၊ အက်ယ္ကို "ရဲေဘာ္၃-က်ိပ္"ေခၚ ၎င္းတို့ အတၳဳပၸတၱိစာအုပ္၌ရႈပါေလ။
၁- သခင္ေအာင္ဆန္း (ဗိုလ္ေတဇ)။
၂- သခင္လွေဖ(ဗိုလ္လက်္ာ)။
၃- သခင္ရႈေမာင္ (ဗိုလ္ေန၀င္း)။
၄- ကိုလွေမာင္(ဗိုလ္ေဇယ်)။
၅- ကိုထြန္းရွိန္ (ဗိုလ္ရန္ႏိုင္)။
၆- သခင္လွၿမိဳင္ (ဗိုလ္ရန္ေအာင္)။
၇- ကိုေရႊ(ဗိုလ္ေက်ာ္ေဇာ)။
၈- သခင္စံလိႈင္(ဗိုလ္ေအာင္)။
၉- ကိုေဆာင္း(ဗိုလ္ထိန္း၀င္း)။
၁၀- သခင္ထြန္းေရႊ(ဗိုလ္လင္းယုံ)။
၁၁- သခင္ေအာင္သိန္း (ဗိုလ္ရဲထြဋ္)။
၁၂- သခင္ဗဂ်မ္း (ဗိုလ္လေရာင္)။
၁၃- သခင္တင္ဧ(ဗိုလ္ဘုန္းျမင့္)။
၁၄- သခင္ ထြန္းခင္ (ဗိုလ္ျမင့္ေဆြ)။
၁၅- သခင္သန္းတင္။
၁၆- သခင္ထြန္းအုပ္။
၁၇- သခင္ေအာင္သန္း(ဗိုလ္စၾကာ)။
၁၈- သခင္စိုး (ဗိုလ္ျမင့္ေအာင္)။
၁၉- သခင္စံျမ (ဗိုလ္ေတာက္ထိန္)။
၂၀- ကိုလွ (ဗိုလ္မင္းေရာင္)။
၂၁- သခင္ေစာလြင္ (ဗိုလ္မင္းေခါင္)။
၂၂- သခင္ေက်ာ္စိန္ (ဗိုလ္မိုးၫို)။
၂၃- သခင္သစ္ (ဗိုလ္ေစာေနာင္)။
၂၄- သခင္ေမာင္ဦး (ဗိုလ္တရာ)။
၂၅- သခင္ထြန္းလြင္(ဗိုလ္ဗလ)။
၂၆- သခင္သန္းၫြန္႔ (ဗိုလ္ဇင္ေယာ္)။
၂၇- သခင္ေအးေမာင္ (ဗိုလ္မိုး)။
၂၈- သခင္ေမာင္ေမာင္ (ဗိုလ္ညာဏ)။
၂၉- သခင္ေငြ (ဗိုလ္ေစာေအာင္)။
၃၀- သခင္သန္းတင္(ဗိုလ္ျမဒင္)။
မွတ္ခ်က္။ ။ 'ျမဟန္' ၏ "ကိုလိုနီေခတ္ ျမန္မာ့သမိုင္းအဘိဓာန္"စာအုပ္တြင္
ဗိုလ္ရဲထြဋ္- ကိုေအာင္သိန္း၊
ဗိုလ္သန္းတင္- သခင္သန္းတင္(ကမာရြတ္)၊
ဗိုလ္မင္းေရာင္- သခင္လွ၊
ဗိုလ္ျမဒင္- သခင္သန္းတင္(အုတ္ဖို) ဟုေတြ႔ရသည္။
ႏႈိင္းယွဥ္ကိုးကား(မွတ္စုမွတ္တမ္းမ်ား)တြင္-"ေက်ာ္ျငိမ္း၏ ရဲေဘာ္သံုးက်ိပ္,"စာအုပ္ pdf file ရႏိုင္ပါသည္
