သာသနေခါင္းထီး၊ ေစတီႀကီး၊ တည္ၿပီးျမတ္ ၁၀-ဆူ။ ။ သာသနာေတာ္၏အစအဦး
ေစတီေတာ္ႀကီးမ်ား ဟုလည္း အဆိုရွိၾကသည္၊ သာသနာ့ထိပ္ေခါင္တင္ ထီးဘုရင္ျဖစ္ေတာ္မူေသာ ျမတ္စြာဘုရားသခင္ ကိုယ္ေတာ္ျမတ္ႀကီးသည္ သက္ေတာ္ (၈၀) ၀ါေတာ္ (၄၅) ရရွိေတာ္မူရာ မဟာသကၠရာဇ္ ၁၄၈-ခုႏွစ္ ကဆုန္လျပည့္ အဂၤါေန႕တြင္ မလႅာမင္းတို႕၏သာေမာရဂံု အင္ၾကင္စံုၿမိဳင္ ဂႏိုင္ေဟမာ ဥယ်ာဥ္ေတာ္သာ၌ ေရႊျပည္နိဗၺာန္ စံ၀င္ေတာ္မူေသာအခါ သူပိုင္ ငါပိုင္ ဓာတ္ေတာ္ၿပိဳင္လုၾကသည့္ ဘုရင္မင္းအေပါင္းတို႕၏ဆရာ ေဒါနပုဏၰားႀကီးက ျဖန္ေျဖ ေဟာၾကား
ရန္မီးပြားၿငိမ္းေစကာ ဓာတ္ေတာ္မ်ားကိုေ၀ျခမ္းေပးရာ ဓာတ္ေတာ္ေ၀စုရ ထီးေဆာင္းမင္း အေပါင္းတို႕သည္ ကိုယ့္တိုင္းျပည္ ကိုယ့္ဌာန၌ အသီးအသီး ေစတီေတာ္ႀကီးမ်ား တည္ထားကိုးကြယ္
ၾကရာ၀ယ္ ထိုကာလက ေစတီေတာ္ႀကီး ၁၀-ဌာနကို ၀င္ကိုး၀င္တို႕တြင္ တပါးပါ၀င္ေသာ (ထူပ၀င္) ထူပ၀ံသပါဌ္ သီဟိုဠ္မူမွ ထုတ္ယူျပသည္။
(၁) ရာဇၿဂိဳဟ္ ျပည္ႀကီး၌----------------------------- ၁-ဆူ၊
(၂) ေ၀သာလီ ျပည္၌--------------------------------- ၁-ဆူ၊
(၃) ကပိလ၀တ္ ေနျပည္ေတာ္ႀကီး၌---------------------၁-ဆူ၊
(၄) အလႅကပၸ ျပည္၌------------------------------------၁-ဆူ၊
(၅) ေ၀႒ဒီပက တိုင္း၌ ----------------------------------၁-ဆူ၊
(၆) ပါေ၀ယ်က တိုင္း၌ ----------------------------------၁-ဆူ၊
(၇) ရာမ ရြာ၌--------------------------------------------၁-ဆူ၊
(၈) မလႅတိုင္း ကုသိနာရံု၌--------------------------------၁-ဆူ၊
(၎င္း ေစတီေတာ္ရွစ္ဆူတို႕၌ ဓာတ္ေတာ္ တစိတ္သားစီ ဌာပနာ၏)
(၉) ပိပၸလိတိုင္း၌ မီးေသြးဓာတ္ ဌာပနာေတာ္--------------၁-ဆူ၊
(၁၀) ေဒါနပုဏၰားႀကီး၏ ဓာတ္ေတာ္မ်ား ျခင္ေ၀ေပးေသာ ရတနာေရႊျပည္ေတာင္းကို ဌာပနာသည့္ ေစတီေတာ္တဆူအားျဖင့္ ေပါင္း ဆယ္ဆူတို႕ ျဖစ္ကုန္၏။
သာဟတၳိကာ၊ ခိုးနည္းမွာ၊ ၅-ျဖာ အဘယ္နည္း?။ ။ ၎င္း သရုပ္ကို (ခိုးျခင္း ၂၅-ပါး)
၌ ရႈပါကုန္။
သာဂရတရားႀကီး ၄-ပါး။ ။ ဓမၼသဂၤဏီပါဠိေတာ္(အ႒သာလိနီ)အ႒ကထာ ၁၁-၌ အက်ယ္ရႈပါ။ နက္ က်ယ္ ရွည္လ်ားျခင္းႀကီး ေလးပါး၊
(၁) ဇလ သာဂရ- ယူဇနာေပါင္း ရွစ္ေသာင္းေလးေထာင္ နက္၀ွမ္းေသာ မဟာ သမုဒၵရာႀကီး၊
(၂) သံသာရ သာဂရ- ခႏၶာ အာယတန ဓာတ္တို႕၏မျပတ္ ျဖစ္ပ်က္ေနၾကေသာ အစဥ္၊
(၃) နယ သာဂရ- ရွင္ေတာ္ျမတ္ဘုရားေဟာၾကား မိန္႕ႁမြက္ေတာ္မူေသာ ပိဋက ၃-ပံု နည္းမ်ိဳးစံု၊
(၄) ဥာဏ သာဂရ- သဗၺၫုတ ေရႊဥာဏ္ေတာ္၏ အဆံုး အပိုင္း အျခားမရွိ မြန္ျမတ္ႀကီးက်ယ္ျခင္းသေဘာ။
သာဓုနရတရား ၄-ပါး။ ။ ဇာတကပါဠိေတာ္။ ဒု-အုပ္၊ ၀ိဓုရဇာတ္ ၂၇၅။ ၂၉၇။ ၃၀၀ ။႒။ သတၱမအုပ္၊၁၅၁- ၂၁၁- ၂၁၇ တို႕၌ အက်ယ္ရႈပါ။ လူေကာင္း သူေကာင္းတို႕ က်င့္သံုး လိုက္နာေသာ တရား ၄-ပါး။
(၁) ယာတာႏု ယာယီ - ေရွးသူေဟာင္းတို႕ လမ္းေကာင္း အက်င့္ကို အသင့္လိုက္နာ သံုးသပ္ျခင္း၊
(၂) အလႅပါဏႎ မာ သုကၡ- ေပးကမ္းစြန္႕ႀကဲျခင္းျဖင့္ စိုေသာလက္ကို မေျခာက္ေသြ႕ေစျခင္း၊
(၃) မာစ အႆတီနံ ၀သံ ဂစၦ- မိန္းမတို႔ႏွင့္ ေပ်ာ္ပါးလိုက္စား မမိုက္ျခင္း
(၄) မာဒုဗၻီစ မိတၱာနံ- မိတ္ေဆြ ခင္ပြန္းတို႕အား မျပစ္မွား မေကာက္က်စ္ျခင္း၊
(ဤ ၄-ပါးကား ၀ိဓရဇာတ္ လာတည္း။)
သာဓုနရတရား ၄-ပါး၊ တနည္း။ ။ ဣေႁႏၵိယ ဇာတ္ေတာ္လာ ၄-ပါးကား။
(၁) ဒကၡ- တရားႏွင့္အညီ ပစၥည္းဥစၥား ရွာေဖြေရး၌ လိမ္မာေသာဥာဏ္ပညာရွိျခင္း၊
(၂) သံ ၀ိဘဇၨ- ရလာေသာ ပစၥည္းဥစၥာကို သီလအက်င့္ ရွိသူတို႕အားခြဲေ၀ ေပးလႉျခင္း၊
(၃) အ ဟာသ-ဥစၥာမ်ားစြာရေသာအခါ ေပ်ာ္ပါးေမာ္ၾကြား ၀မ္းသာမႈမ်ား မရွိျခင္း၊
(၄) အဗ်ထ- ပစၥည္းဥစၥာမ်ား တိမ္းပါး ပ်က္စီးသြားေသာ္လည္း ၀မ္းနည္း ပူေဆြးမႈမရွိျခင္း။
သာဓုနရတရား ၄-ပါး၊ တနည္း။ ။ ဥမၼာဒႏၲီ ဇာတ္လာ မင္းပုဏၰား စသူတို႕က်င့္ရေသာ တရား ၄-ပါး။
(၁) အ နာလေသာ ကာမေဘာဂီ- ဇြဲလံု႕လရွိေသာ လူ၊
(၂) သညတ ပဗၺဇၨိတ- ကိုယ္, ႏႈတ္, စိတ္, ေစာင့္ေသာ ရဟန္း၊
(၃) နိသမၼ ကာရီ ရာဇာ- စံုစမ္းဆင္ျခင္ ျပဳေလ့ရွိေသာ မင္း၊
(၄) အေကာဓ ပ႑ိတ- အမ်က္မာန္ မရွိေသာ ပညာရွင္။
သာမေဏေက်ာ္ ၄-ပါး။ ။ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ေလးဆူဓာတ္ပံုေရႊတိဂံုေစတီေတာ္ျမတ္၏ ယင္ျပင္ေတာ္အေနာက္မ်က္ႏွာ၌ ေစတီငယ္ မုခ္ေလးမ်က္ႏွာ၀ယ္ ဗုဒၶလက္ထက္ေတာ္က ထင္ရွားေသာ သာမေဏေက်ာ္ ၄-ပါး၏ ေက်ာက္ရုပ္ပံုေတာ္မ်ားႏွင့္ အေၾကာင္းအရာ ေက်ာက္စာေတာ္ပါရွိသည္၊ ထိုေက်ာက္စာ၌ ၾကည့္ရႈ, ဖတ္ မွတ္ၾကပါကုန္။
သာမဥပါယ္၊ မ်ိဳး ၅-သြယ္၊ မင္း၀ယ္ ယွဥ္ကာသံုး။ ။ ဥပါယ္မ်ိဳး ၄-ပါး၏အက်ယ္
ကို အမရေကာသဋီကာမွ ယူျပသည္။
(၁) သူ႕ေက်းဇူးကို ေျပာၾကား ျမြက္ဆိုျခင္း၊
(၂) အမႈထမ္းတို႕၏ ဂုဏ္ကို ထုတ္ေဖၚေျပာဆိုျခင္း၊
(၃) ေဆြးမ်ိဳးေတာ္စပ္ပံုကို ေျပာဆိုဖြင့္ဟျခင္း၊
(၄) ဤလိုလုပ္လွ်င္ ေနာက္ခါ ဤအက်ိဳးကိုရမည္ဟု ဆိုျခင္း၊
(၅) သင့္ကို ယံုၾကည္စိတ္ခ်သည္ဟု ဆိုကာ တာ၀န္အေရးမ်ားကို လႊဲအပ္၍ေပးျခင္း။
သာရဏီယတရား ၆-ပါး။ ။ ၀ိနည္း ပရိ၀ါပါဠိေတာ္။ ၁၆၇ ။႒။ ၁၅၃-၌ အက်ယ္ရႈပါ။ သီတင္းသံုးေဘာ္ခ်င္း ၀မ္းေျမာက္စြာ ေအာက္ေမ့လိုက္နာက်င့္ႀကံရေသာ တရား၆-ပါး။
(၁) ကာယကံေမတၱာ- သီတင္းသံုးေဘာ္တို႕၌ မ်က္ေမွာက္မ်က္ကြယ္ ဘယ္ေနရာမွာမဆို
ေမတၱာႏွင့္ယွဥ္ေသာကာယကံမႈကို ျပဳစုျခင္း၊
(၂) ၀စီကံ ေမတၱာ- အထက္ပါအတိုင္း၀စီကံမႈကို ျပဳစုအားထုတ္ရျခင္း၊
(၃) မေနာကံ ေမတၱာ- ထို႕အတူ စိတ္ျဖင့္ အၿမဲခ်စ္ၾကည္ ေလးျမတ္ရျခင္း၊
(၄) အပၸဋိ ၀ိဘတၱ ေဘာဂီ- တရားသျဖင့္ရလာေသာ လာဘ္ပစၥည္းကို"အယုတ္ဆံုး တေယာက္စာ မ၀တ၀မွ်ရေသာဆြမ္းကိုေသာ္မွ်" မခြဲမခ်န္ သီလက်င့္ဘက္ သီတင္းသံုးေဘာ္တို႕ႏွင့္ အတူတကြ ညီမွ်စြာ ေ၀ငွဆက္ဆံ စားေသာက္ ေနထိုင္ေလ့ရွိျခင္း၊
(၅) သီလ သာမညဂေတာ ၀ိဟရတိ သျဗဟၼစာရီဟိ- သီတင္းသံုးေဘာ္ တို႕၏ ျဖဴစင္ျမင့္ျမတ္ေသာ သီလႏွင့္အတူ မိမိသီလကိုလည္း ျဖဴစင္ျမင့္ျမတ္စြာ ထိန္းေစာင့္လ်က္ မ်က္ေမွာက္မ်က္ကြယ္ သူေတာ္ေကာင္းတို႕ ခ်ီးမြမ္းဘြယ္ျဖစ္ေအာင္ ေနထိုင္၍ အတူက်င့္ႀကံ၏၊
(၆) ဒိ႒ိ သာမညဂေတာ ၀ိဟရတိ သျဗဟၼစာရီဟိ- နိဗၺာန္ မဂ္ ဖိုလ္ ေရာက္ေၾကာင္း ေကာင္းျမတ္ေသာအယူကို သီတင္းသံုးေဘာ္တို႕ႏွင့္အတူ ေကာင္းစြာယူလ်က္ေန၏။
သာလြန္ေညာင္ေစာင္း၊ ေျခ ၆-ေခ်ာင္း၊ ခံေၾကာင္း ရုပ္ ၆-မ်ိဳး။ ။ ေျခ ၆-ေခ်ာင္း
တပ္ေသာ သာလြန္း ေညာင္ေစာင္း၏ ေအာက္ေျခ၌ အရုပ္ ၆-မ်ိဳးခံ၍ ျပဳလုပ္သည့္ ယုတၱိ အေျဖကား၊ ျပဴေစာထီးကို ခမည္းေတာ္ ေနမင္းက ေလး, ျမႇားအပ္၍ ငွက္, ၀က္, ဘီလူး, ဗူး, ရွဴးပ်ံ, က်ား၊ ထို ၆-ပါးေသာရန္သူတို႕ကို ႏွိမ္နင္း ေအာင္ျမင္ေစကာ မင္းအျဖစ္သို႕ေရာက္ျခင္း နိမိတ္မဂၤလာကို ထင္စြာျပလို၍ မင္းျမတ္တို႕ မျပတ္ အိပ္စက္ရာျဖစ္ေသာ ရတနာ ေညာင္ေစာင္းေတာ္၌ ေအာက္ခံျဖစ္ေသာ ေျခကိုေျခာက္ေခ်ာင္းတပ္လ်က္ ငွက္, ၀က္, ဘီလူး, ဗူး, ရွဴးပ်ံ, က်ား အရုပ္ သဏၭာန္မ်ားကိုခံေစ၍ အိပ္စက္ကာ မဂၤလာယူၾကသည္ဟု ေရႊဘံုနိဒါန္း၌ ဆို၏။
သာ၀ကအျပား မ်ိဳး ၃-ပါး။ ။ ေထရဂါထာ။႒။ ဒု-အုပ္။ ၅၄၁-၌အက်ယ္ရႈ။ တပည့္ခံယူ နာၾကားသူမ်ိဳး သံုးပါး။ (၁) အဂၢသာ၀ကမ်ိဳး- ျမတ္စြာဘုရားေအာက္ ၄-ပံု ၁-ပံု ပါရမီ ျပည့္က်င့္ရသည္၊
(၂) မဟာသာ၀ကမ်ိဳး- ကမၻာတသိန္း ပါရမီျဖည့္ရေသာ အသီတိ ရွစ္က်ိပ္တို႕၊
(၃) ပကတိသာ၀ကမ်ိဳး- ပါရမီျဖည့္မႈ သီးျခားမရွိ သူလို ငါလို ပုဂၢိဳလ္စုမ်ား။
သာသနာ့အေမြမ်ိဳး ၂-ပါး။ ။ မဇၩိမပဏၰာသ။ပါ။ ၁၅ ။႒။ ပ-အုပ္။ ၉၄။
(၁) အာမိသ ဒါယာဒ- ဆြမ္း, သကၤန္း, ေက်ာင္း, ေဆး, ပစၥည္း ၄-ပါးအေမြခံ၊
(၂) ဓမၼ ဒါယာဒ- ေလာကုတၱရာ အေမြခံ၊ တရားအေမြခံကိုသာ ဘုရားရွင္လိုလားသည္။
မွတ္ခ်က္။ ။နံပါတ္ ၂-၌ မဂၤ ဖိုလ္ရေၾကာင္း ၀ိပႆနာတရားပြားမ်ားအားထုတ္မႈ၊ ၀ိပႆနာဓုရကို ဆိုသည္မွတ္ရာ၏။
သာသနာအျပား မ်ိဳး ၃-ပါး။ ။ ပါရာဇိကဏ္ ။႒။ ပ-အုပ္ ၁၇-ႏွင့္ သုတ္သီလကၡန္ ။႒။ ၂၀-၌ သာသနာ ၃-ရပ္ကိုပါ အက်ယ္ ျပထားသည္။ ဆံုးမျခင္းအျပားသံုးပါးဟူ၏၊ ဤကား ခုေခတ္သံုးတည္း။
(၁) ပရိယတၱိသာသနာ- စာေပပိဋကတ္သင္ၾကားမႈ၊
(၂) ပဋိပတၱိ သာသနာ- ကမၼ႒ာန္းဘာ၀နာ အားထုတ္မႈ၊
(၃) ပဋိေ၀ဓ သာသနာ- မဂ္ ဖိုလ္ နိဗၺာန္တရားမွန္ကို သိမႈ။
သာသနာ ၃-ရပ္။ ။ ပိဋကတ္သံုးပံုကို သာသနာအားျဖင့္ ၃-ရပ္ ခြဲထားသည္။
(၁) ယထာ ပရာဓ သာသနာ- အျပစ္ရွိသူကို အျပစ္အေလ်ာက္ဆံုးမပညတ္ေသာ ၀ိနည္း ပိဋကတ္ေတာ္၊
(၂) ယထာ ႏုေလာမာ သာသနာ- ထိုထို သတၱ၀ါတို႕၏အလို အဇၩာသယ အားေလ်ာ္စြာ ေဟာၾကားဆံုးမေတာ္မူအပ္ေသာ သုတၱန္ ပိဋကတ္ေတာ္၊
(၃) ယထာ ဓမၼသာသနာ- အားလံုးေသာ ပုဂၢိဳလ္, သတၱ၀ါ, ေရ, ေျမ, ေတာ, ေတာင္ဟူသမွ်တို႕သည္ ပရမတၳဓမၼ အစုသာျဖစ္ရကား ရုပ္ နာမ္ အားေလ်ာ္စြာေဟာၾကားဆံုးမေတာ္မူေသာ အဘိဓမၼာ ပိဋကတ္ေတာ္။
သာသနာကြယ္ေၾကာင္း တရား ၅-ပါး၊ ၃-နည္း။ ။ ပဥၥဂၤုတၱရ ။ပါ။ ၂၁၆။႒။ ၇၆။
ဆကၠဂၤုတၱရ ။ပါ။၂၉၈။ သတၱဂၤုတၱရ ။ပါ။ ၄၆၀-တို႕၌ အက်ယ္ယူပါ။ ၎င္းသရုပ္ အဓိပၸါယ္မွာ ေအာက္ပါ လကၤာမ်ားျဖင့္ထင္ရွား၏။
(က) အဂၤုတၱိဳရ္လာ၊ သာသနာ ကြယ္ေၾကာင္း၊ တရား ေပါင္းကား၊
တရားမနာ၊ စာေပမသင္၊ ႏႈတ္တြင္မေဆာင္၊ သိေအာင္မမွတ္၊ ပဋိပတ္ကြာ၊ ဤငါးျဖာတည္း။
(ခ) ေနာက္လာထို႕ျပင္၊ စာသင္ပယ္ေလွ်ာ၊ က်ယ္မေဟာၾက၊ က်ယ္မခ်ႏွင့္၊ က်ယ္စြာမအံ၊ မႀကံမစည္၊ ဤငါးမည္တည္း။
(ဂ) ၀ါ တနည္းမွာ၊ အကၡရာပုဒ္ပ်က္၊ ေလ့က်က္သင္ၾက၊ ဆံုးမမယူ၊ စာခ်သူရွား၊ လာဘ္မ်ားေအာင္ႀကံ၊ ခိုက္ရန္ကြဲျပား၊ ဤငါးပါးသည္၊ ဘုရားသာသနာ ကြယ္ေၾကာင္းတည္း။
သာသနာကြယ္ျခင္း မ်ိဳး ၅-ပါး။ ။ သာသနာ ကြယ္ပံု ကြယ္နည္း အျပားမ်ိဳး ၅-ပါးဟူ၏။
(၁) ပရိယတၱိ သာသနာေခၚပိဋကတ္သံုးပံုမ်ား တစတစကြယ္ေပ်ာက္ျခင္း၊
(၂) ပဋိပတၱိ သာသနာေခၚ စ်ာန္၀ိပႆနာ မဂ္ ဖိုလ္ရေၾကာင္း အက်င့္ေကာင္းမ်ား ပ်က္ျပား ဆုတ္ယုတ္ ကြယ္ေပ်ာက္လာျခင္း၊
(၃) ပဋိေ၀ဓ သာသနာေခၚ မဂ္ ဖိုလ္ ပဋိသမၻိဒါ ၀ိဇၨာအဘိဥာဏ္တို႕တစ တစ ရသူမရွိ ကြယ္ေပ်ာက္၍သြားျခင္း၊
(၄) လိဂၤ သာသနာေခၚ ပရိကၡရာ ရွစ္ပါးေဆာင္ေသာ ရဟန္း အသြင္တို႕တြင္ တစ တစ သပိတ္ေဆာင္သူ ခါးပန္းေဆာင္သူ ဒုကုဋ္ေဆာင္သူ မရွိႏွင့္ ကြယ္ကြယ္သြားရာ ေနာက္ဆံုး သကၤန္းစကို နသန္ပန္ေဆာင္ရာမွ စြန္႕ပစ္ၾကေသာအခါကြယ္ေပ်ာက္
သြားျခင္း၊
(၅) ဓာတုသာသနာေခၚ ဗုဒၶဘုရားႏွင့္သာ၀ကမ်ားတို႕၏ ဓာတ္ေတာ္ ေမြေတာ္တို႕ကို ကိုးကြယ္ဆည္းကပ္ ျမတ္ႏိုးသူတို႕လံုး၀ မရွိေသာအခါ ဓာတု ပရိနိဗၺာန္ ျပဳျခင္းျဖင့္ သာသနာေတာ္ျမတ္လံုး၀ဇာတ္သိမ္း ကြယ္ေပ်ာက္ျခင္းမ်ိဳး။
သာသနာေတာ္၏ အံ့ဘြယ္ ၈-ျဖာ။ ။ ၎င္း သရုပ္(အံ့ဘြယ္ ၈-ျဖာ၊ သာသနာ)၌ ရႈပါ။
သာသနာေတာ္၏ အဂၤါ ၉-ပါး။ ။ ၎င္း သရုပ္ အဓိပၸါယ္ကား (ဓမၼကၡႏၶာ၏ အဂၤါ ၉-ပါး)ႏွင့္ တူ၏။
သာသနာေတာ္၏ သူခိုးႀကီး ၅-ဦး။ ။ စတုတၳပါရာဇိက၌ ေဟာေတာ္မူသည့္ သာသနာ
ေတာ္၌ ခိုးသူႀကီး ၅-ေယာက္ ဟူ၏။ မွတ္သိမႈလြယ္ကူရန္ေညာင္ေလးပင္ေတာရ
အဂၢမဟာပဏၰိတ ဦးအရိယေထရ္ စီရင္ေသာ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္အရသာ ၁၆၉-၌-
"အလႉခံလွည့္၊ ငါသိတရား၊ စြပ္စြဲမွားျပဳ၊ ေပးမႈ ဂရုဘဏ္၊ မဂ္, စ်ာန္၀ါၾကြား၊ ဤငါးပါး၊ ခိုးစား သာသနာ။" ဟူေသာ
ေဆာင္ပုဒ္လကၤာအရ ၎င္း၏မူရင္းအတိုင္းေဖၚျပလိုက္သည္၊
(၁) လူဆိုးအသင္းဖြဲ႕၍ အရပ္ရပ္လွည့္ကာ ပစၥည္းဥစၥာ ဓားျပတုိက္သကဲ့သို႕ ဓမၼကထိက အေပါင္းအသင္းႏွင့္
အရပ္တကာ လည့္လ်က္သာသန လုပ္ငန္းမလုပ္ဘဲ သာသန၀န္ထမ္းရိကၡာ ပစၥည္းေလးပါးတို႕ကို
အလွဴခံေနၾကေသာ သာသနရိကၡာ သူခိုးတေယာက္၊
(၂) ေလးသေခၤ်ႏွင့္ကမၻာတသိန္း ပါရမီျဖည့္၍ရေသာ ျမတ္စြာဘုရား၏ တရားေတာ္က
ိုသင္ယူေလ့လာၿပီးလွ်င္ ဤကား (ကိုယ္ေတြ႕) ငါသိေသာတရားဟု ငါျမင္ေသာ တရားဟု ဆိုဆို၍
ဘုရားရွင္၏ တရားေတာ္ကို ခိုးသူတေယာက္ဟူ၏၊
(၃) သီလရွိေသာ ရဟန္းတို႕ကို အက်င့္သီလပ်က္သည္ဟု အလြဲအမွား လူၾကည္ၫိုပ်က္ေအာင္
ေျပာၾကားလ်က္ ရဟန္းေကာင္း၏သီလကို ခိုးယူသူတေယာက္၊
(၄) သံဃိကပိုင္ ဂရုဘဏ္ ပစၥည္းကို လူတို႕အား ေပးကမ္းေထာက္ပံ့ျခင္းျဖင့္ သံဃပစၥည္းခိုးသူတေယာက္၊
(၅) စ်ာန္ မဂ္ ဖိုလ္တရားထူးမရပဲလ်က္ မဂ္ရ ဖိုလ္၀င္ ရဟႏၲာအရွင္ျဖစ္ေနၿပီဟု မိမိကိုယ္ကို ၀ါၾကြား ပလႊား ညာစားေနေသာ သူခိုးႀကီးတေယာက္ ဟူ၏။
သာသနာ ၅၀၀၀-ႏွင့္ ေခတ္ ၅-ပါး ပိုင္းျခားပံုနည္း ၃-မ်ိဳး။ ။ ဗုဒၶျမတ္စြာသာသနာေတာ္
ကား အႏွစ္ ငါးေထာင္သာ တည္ေနႏိုင္သည္ဟု ဘယ္ပါဠိေတာ္မွာမွ မလာမရွိ၊
စင္စစ္ သာသနာေတာ္ကို က်င့္သံုး လိုက္နာထမ္းေဆာင္ ေစာင့္ေရွာက္သူတို႕၏ အေပၚမွာသာ တည္ရွိေန
သည္ဟု မွတ္ရာသည္၊ သို႕ေသာ္ အ႒ကထာနည္းမ်ားကို ျပပါအံ့။
စူဠ၀ါ အ႒ကထာအလို
(၁) ပဋိသမၻိပါပတၱ ရဟႏၲာေခတ္----------------အႏွစ္ ၁၀၀၀
(၂) သုကၡ၀ိပႆက ရဟႏၲာေခတ္--------------အႏွစ္ ၁၀၀၀
(၃) အနာဂါမ္ပုဂၢိဳလ္ ့ ့ ့ ေခတ္------------------အႏွစ္ ၁၀၀၀
(၄) သကဒါဂါမ္ပုဂၢိဳလ္ ့ ့ ့ ေခတ္----------------အႏွစ္ ၁၀၀၀
(၅) ေသာတပန္ပုဂၢိဳလ္ ့ ့ ့ ့ေခတ္---------------အႏွစ္ ၁၀၀၀
သုတ္ပါေထယ် အ႒ကထာ ၌
(၁) ပဋိသမၻိဒါပတၱ ရဟႏၲာေခတ္--------------အႏွစ္ ၁၀၀၀
(၂) ဆဠာဘိည ရဟႏၲာေခတ္-----------------အႏွစ္ ၁၀၀၀
(၃) ေတ၀ိဇၨာ ဓရ ရဟႏၲာေခတ္----------------အႏွစ္ ၁၀၀၀
(၄) သုကၡ ၀ိပႆက ရဟႏၲာေခတ္------------အႏွစ္ ၁၀၀၀
(၅) ပါတိေမာကၡ သံ၀ရသီလေခတ္----------အႏွစ္ ၁၀၀၀
အဂၤုတၱိဳရ္ အ႒ကထာ လာ
(၁) ပဋိသမၻိဒါပတၱ ရဟႏၲာေခတ္-------------------- အႏွစ္ ၁၀၀၀
(၂) ဆဠာဘိည ရဟႏၲာေခတ္----------------------- အႏွစ္ ၁၀၀၀
(၃) ေတ၀ိဇၨာ ဓရ ရဟႏၲာေခတ္-----------------------အႏွစ္ ၁၀၀၀
(၄) သုကၡ၀ိပႆက ရဟႏၲာေခတ္--------------------အႏွစ္ ၁၀၀၀
(၅) ေသာတာပန္, သကဒါဂါမ္, အနာဂါမ္, ေခတ္------ အႏွစ္ ၁၀၀၀
သားအျပား ၃-ပါး။ ။ ဣတိ၀ုတ္ ။ပါ။ ၂၃၈။႒။ ၂၁၁။ မဇၩိမပဏၰာသ။ပါ။ ၂၇၆။ ကိုယ္က်င့္တရားအားျဖင့္ ၃-ပါးျပား၏။ ဣတိ၀ုတၱက ပါဠိေတာ္၊
(၁) အတိ ဇာတ သား- မိဘတို႕ထက္ အက်င့္ျမတ္ေသာ သား၊
(၂) အႏုဇာတ သား- မိဘတို႕ႏွင့္တူမွ်ေသာ အက်င့္ရွိေသာ သား၊
(၃) အ၀ ဇာတ သား- မိဘတို႕ေအာက္ အက်င့္ယုတ္ေသာ သားမိုက္ သားဆိုးမ်ိဳး။
သားအျပား မ်ိဳး ၄-ပါး တနည္း။ ။ ဇာတ္အ႒ကထာ။ ပ-အုပ္၊ ၁၅၂-၌အက်ယ္ရႈပါ။ ဤသား ၄-ပါးတို႕ကား ဧကကနိပါတ္ က႒၀ါဟနဇာတ္ အ႒ကထာ၌ လာသည္။
(၁) အၾတဇ သား- မိမိရင္၌ျဖစ္ေသာ၊ သို႕မဟုတ္ မိမိကိုစြဲ၍ရေသာသားမ်ိဳး၊
(၂) ေခၾတဇ သား- နတ္တို႕ကဲ့သို႕ အိပ္ရာအျပင္ ပလႅင္စေသာ မိမိပိုင္နက္အတြင္း၌ ျဖစ္လာေသာ သားမ်ိဳး၊
(၃) အေႏၲ၀ါသိကသား- မိမိအထံ၌ အတတ္သင္ယူေသာ သူမ်ိဳး၊
(၄) ဒိႏၷက သား-ေမြးစားစိမ့္ေသာငွါ သူတပါးက ေပးေသာ သားမ်ိဳး။
သားခ်င္းမ်ိဳး ၅-ပါး။ ။ ဥာတိ သေလာဟိတဟူေသာ ပါဠိအရ သားခ်င္းယူပံုကို ေဆြမ်ိဳးႏွင့္ ခြဲ၍ျပသည္၊
(၁) ေသာဒရိယ ေခၚ တမိသားခ်င္း ညီရင္းအစ္ကို၊
(၂) အေဖ, အေမ၏ အစ္ကို ဘႀကီး ဦးႀကီးတို႕က ေမြးဖြားေသာ သားသမီး၊
(၃) အေဖ, အေမ၏ အစ္မç မိႀကီးç ႀကီးေဒၚတို႕ကေမြးဖြားေသာ သားသမီး၊
(၄) အေဖ, အေမ၏ ညီ, ေမာင္, ဘေထြး, ဦးေလးတို႕က ေမြးဖြားေသာ သားသမီး၊
(၅) အေဖ, အေမ၏ ႏွမ, ညီမ, မိေထြး အရီးေလးတိုက ေမြးဖြားေသာ သားသမီးမ်ားကို
သားခ်င္းဟုပညတ္၏။
သားမ်ိဳး ပုတၱာ၊ ၁၂-ျဖာ၊ မိန္႕မွာ ဓမၼသတ္။ ။ ဓမၼသတ္ က်မ္းလာသားအျပား ဆယ့္ႏွစ္ပါးကို ဆို၏။၎င္းအေျဖ (အေမြခံထိုက္ေသာသား ၆-ပါး၊အေမြ မခံထိုက္ေသာ သား ၆-ပါး)ဟူေသာ သရုပ္၌ ဆိုခဲ့ၿပီ၊
ထို ၂-ရပ္ ေပါင္းေသာ္ ၁၂-ပါးျဖစ္၏။
သား, သမီး, ရလိုျခင္း အေၾကာင္း ၅-ပါး။ ။ ပဥၥဂၤုတၱရ ။ပါ။၃၇ ။႒။ ၂၁။မိဘျဖစ္သူတို႕ သားသမီး ရလိုမႈ အေၾကာင္း ငါးပါး ဟူ၏။
(၁) ဘေတာ၀ါ ေနာ ဘရိႆတိ- အိုမင္းမစြမ္းရွိေသာအခါ ငါတို႕အား ျပန္လည္လုပ္ေကြၽးေက်းဇူးဆပ္လတ္အံ့၊
(၂) ကိစၥံ၀ါ ေနာ ကရိႆတိ- ငါတို႕၌ျဖစ္ေပၚလာေသာ မင္းစိုးကိစၥအ၀၀တို႕ကို လုပ္ေဆာင္ေပးလတ္အံ့၊
(၃) ကုလ၀ံေသာ စိရံ ဌႆတိ- အမ်ိဳးဆက္ႏြယ္ ရွည္ဖြယ္ျဖစ္လတ္အံ့၊
(၄) ဒါယဇၨံ ပဋိပဇၨိႆတိ- အေမြးစား အေမြခံ က်င့္ႀကံလတ္အံ့၊
(၅) ဒကၡိဏံ အႏုပ ဒႆတိ- တမလြန္ဘ၀ သြားေသာ ငါတို႕အား ရည္စူး၍ ကုသိုလ္ထူးမ်ား ျပဳလုပ္လ်က္ အမွ်ေပးေ၀လတ္အံ့။
သားသမီး၀တ္ ၅-ပါး။ ။ သားသမီးမ်ားက မိဘတို႕အား ျပဳရန္ ၀တ္ငါးပါး။
(၁) မိဘႏွစ္ပါးအား လုပ္ေကြၽးေမြးျမဴရမည္၊
(၂) အလုပ္အကိုင္ဟူသမွ်ကို မိမိက ဦးစီး၍ ေဆာင္ရြက္ စီမံရမည္၊
(၃) မိဘ ႏွစ္းပါး၏ ဆိုးေမြေကာင္းေမြကို ခံယူရမည္၊
(၄) အလႉဒါန ျပဳလုပ္ေသာအခါ မိဘႏွစ္ပါးအား အမွ်ေပးေ၀ရမည္၊
(၅) မိမိ၏အႏြယ္ကို ေစာင့္ေရွာက္ရမည္။
